Rozliczenia podatkowe w pigułce

Po wybraniu formy opodatkowania i osiągnięciu przychodów, podatnik musi zacząć rozliczać się z fiskusem. Dotyczy to przede wszystkim podatku dochodowego – karty, ryczałtu lub PIT, ale również VAT. Wiąże się z tym wiele obowiązków.

Karta podatkowa

Stawki podatku dla rozliczających się kartą podatkową są określone kwotowo i wynikają z obwieszczenia ministra finansów z 14 listopada 2013 r. w sprawie stawek karty podatkowej, kwoty, do której można wykonywać świadczenia przy prowadzeniu niektórych usług (M.P. z 2013 r. poz. 956). Zakres czynności, które mogą być opodatkowane kartą, wynika z kolei z załączników nr 3 i 4 do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.).

Do 20 stycznia podatnik może zawsze złożyć pisemne oświadczenie o wyborze opodatkowania w formie karty podatkowej (nie trzeba go składać, jeśli podatnik chce być kolejny rok opodatkowany w ten sposób), a następnie czekać na decyzję naczelnika urzędu skarbowego ustalającą wysokość podatku na dany rok. W praktyce osoba rozpoczynająca działalność wybiera formę opodatkowania, składając przed startem firmy formularz CEIDG-1 (wniosek do rejestracji działalności gospodarczej osób fizycznych).

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Stawki ryczałtu są określone procentowo i wynikają z art. 12 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. Wynoszą na przykład: 3 proc. – od działalności handlowej, 5,5 proc. – od robót budowlanych, 8,5 proc. – od działalności usługowej, 17 proc. – od pośrednictwa w sprzedaży samochodów, 20 proc. – od wykonywania wolnych zawodów.

Podatnik może też złożyć pisemne oświadczenie o wyborze opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (nie trzeba go składać, jeśli podatnik chce być kolejny rok opodatkowany w taki sam sposób), ale odmiennie niż w przypadku karty – naczelnik nie wydaje decyzji.

Podobnie, jak u rozliczających się kartą podatkową, ryczałt można wybrać przed rozpoczęciem działalności, zaznaczając odpowiednie pola w formularzu CEIDG-1.

Podatnik musi obliczać ryczałt za każdy miesiąc i wpłacać na rachunek urzędu skarbowego do 20‑ego dnia następnego miesiąca.

Ryczałt można też rozliczać kwartalnie. Dotyczy to podatników, u których przychody w ostatnim roku nie przekroczyły 25 tys. euro (105 575 zł). Muszą oni obliczać ryczałt i wpłacać go do 20‑ego dnia miesiąca, który następuje po upływie kwartału, a za ostatni kwartał roku – do 31 stycznia.

W tym samym terminie – do 31 stycznia – trzeba złożyć zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Służy do tego formularz PIT-28.

PIT

Przedsiębiorcy opodatkowani na zasadach ogólnych mają dwie możliwości – płacić daninę według skali podatkowej (obowiązują stawki 18 i 32 proc.) lub liniowo (stawka 19 proc.). W tym ostatnim przypadku trzeba jednak złożyć – w terminie do 20 stycznia – pisemne oświadczenie do naczelnika urzędu skarbowego. Rozpoczynający działalność mogą to zrobić w formularzu CEIDG-1.

Podatnicy PIT muszą też wpłacać zaliczki na podatek dochodowy w trakcie roku – miesięczne lub kwartalne. Ponadto trzeba złożyć zeznanie roczne na formularzu PIT-36 lub PIT-36L (opodatkowani liniowo). Podatnicy mają na to czas do 30 kwietnia roku następującego po roku, którego dotyczy rozliczenie (np. zeznanie za 2014 r. trzeba będzie złożyć do 30 kwietnia 2015 r.).

Rozliczający się według skali podatkowej mogą również korzystać z ulg obowiązujących w PIT, w tym głównie z ulgi na dzieci (trzeba pamiętać o limicie odliczenia, który zależy od liczby dzieci).

VAT

Podatnicy VAT, którzy nie korzystają ze zwolnienia podmiotowego, mają obowiązek rozliczać podatek miesięcznie lub kwartalnie (mogą wybrać tzw. mali podatnicy, u których kwota sprzedaży w poprzednim roku nie przekroczyła 1,2 mln euro, czyli obecnie 5 mln 68 tys. zł). W tym celu trzeba składać deklaracje na formularzu VAT-7, do 25-ego dnia kolejnego miesiąca (czyli np. deklarację za styczeń składamy do 25 lutego) lub miesiąca następującego po kwartale (w przypadku rozliczających się kwartalnie).

Zmiana formy

Podatnicy mogą zmienić formę opodatkowania. Wbrew pozorom nie jest to łatwe zadanie, o czym świadczą np. interpretacje indywidualne (np. dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 18 czerwca 2014 r., nr IBPBI/1/415-356/14/WRz). Przedsiębiorca złożył 7 lutego 2014 r. w urzędzie gminy wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. We wniosku, wskazał, że PIT będzie rozliczał na zasadach ogólnych (skala). 13 marca 2014 r. zwrócił się jednak z pisemną prośbą do naczelnika urzędu skarbowego o zmianę treści tego wniosku w części dotyczącej formy opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych – z zasad ogólnych na podatek liniowy. Oświadczył też, że pierwszy raz uruchamiał działalność gospodarczą, a od dnia jej założenia nie uzyskał jeszcze żadnych przychodów. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach uznał, że biznesmen w opisanej sytuacji mógł zmienić formę opodatkowania. Wyjaśnił, że podatnik może wybrać opodatkowanie 19-proc. podatkiem liniowym, o ile złoży wniosek do urzędu skarbowego do 20 stycznia roku podatkowego, a w przypadku podatników rozpoczynających pozarolniczą działalność gospodarczą, w trakcie roku podatkowego, nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Do chwili uzyskania pierwszego przychodu możliwa jest więc zmiana formy opodatkowania.

Podatnicy mogą zastanawiać się, kiedy warto zmienić formę opodatkowania. Będzie to opłacalne między innymi wtedy, gdy podatnik rozliczający się ryczałtem ponosi duże wydatki inwestycyjne lub je planuje. Zmiana ryczałtu na zasady ogólne pozwoli zaliczyć te wydatki do kosztów uzyskania przychodów i zmniejszyć obciążenia podatkowe. Podobnie, gdy przedsiębiorca prowadzi działalność opodatkowaną według skali, prowadzi działalność która może być opodatkowana ryczałtem i nie ponosi wysokich kosztów. Z kolei opodatkowanie podatkiem liniowym warto zmienić na zasady ogólne, jeśli podatnik uzyskuje dochody, które nie przekraczają I progu skali podatkowej (85 528 zł) a podatnikowi np. urodziło się dziecko. Rozliczający się liniowo nie mogą bowiem skorzystać z ulgi prorodzinnej. Nie ma takich przeszkód u podatników, rozliczających się według skali podatkowej.  

Każda sytuacja jest jednak inna, dlatego trzeba kalkulować, czy i w którym momencie warto zmienić formę opodatkowania.

Jak są zajmowane rachunki bankowe

Zarówno podczas egzekucji administracyjnej jak i sądowej, banki dokonują blokady na wszystkich rachunkach bankowych dłużnika do wysokości egzekwowanej kwoty, nawet jeżeli na jednym rachunku znajdują się wystarczające środki na pokrycie długu.

W przypadku, gdy organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego jest ono skuteczne w odniesieniu do wszystkich rachunków bankowych dłużnika prowadzonych przez bank. W konsekwencji tego bank dokonuje blokady na każdym z rachunków posiadanych przez dłużnika do wysokości egzekwowanej kwoty. To z kolei powoduje wstrzymanie wypłat ze wszystkich rachunków i tym samym ogranicza dostęp do znacznie wyższych środków niż egzekwowana wierzytelność.

W przypadku egzekucji sądowej podstawą prawną zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego jest art. 889 i następne Kodeksu postępowania cywilnego. W myśl art. 889 § 1 pkt 1 kpc zawiadomienie o zajęciu jest skuteczne także w wypadku niewskazania rachunku bankowego, w tym rachunku bankowego obejmującego wkład oszczędnościowy.

W sytuacji, gdy nie został wskazany numer rachunku bankowego zajęcie obejmie wszystkie rachunki dłużnika prowadzone przez bank, do którego skierowano zajęcie. W przypadku wskazania przez komornika konkretnego numeru rachunku, zajęciu ulega jedynie wierzytelność z tego rachunku. Jeżeli zajęcie zostałoby skierowane do konkretnego rachunku bankowego z podaniem jego numeru, bank nie jest zobowiązany do zajęcia innych rachunków bankowych, których posiadaczem jest dłużnik podany w tytule wykonawczym - nawet wówczas, gdy środki zgromadzone na rachunku wskazanym w zajęciu nie są wystarczające do zaspokojenia wierzyciela.

Liczne skargi w tej sprawie napływają do Rzecznika Praw Obywatelskich (dalej: RPO). Wynika z nich, że w praktyce organy egzekucyjne uznają za niepoprawne postępowanie banków w zakresie dokonywania zajęcia konkretnego rachunku bankowego zamieszczonego w zawiadomieniu o zajęciu, przy jednoczesnym pozostawieniu innych rachunków w stanie wolnym od zajęcia. W ocenie organów egzekucyjnych, wskazanie w zawiadomieniu jednego z rachunków dłużnika powoduje powstanie powinności po stronie banku zajęcia także wszystkich pozostałych rachunków dłużnika.

Problemem jest także terminowość przekazywania przez organy egzekucyjne informacji o uchyleniu zajęć egzekucyjnych. Autorzy skarg do RPO wskazują, że zwolnienie blokady na rachunkach bankowych nie następuje automatycznie po umorzeniu postępowania egzekucyjnego, lecz trwa jeszcze przez dłuższy okres czasu – nawet do miesiąca. To samo dotyczy sytuacji, gdy dojdzie do przekazania dochodzonej kwoty organowi egzekucyjnemu. W konsekwencji dłużnik zostaje pozbawiony możliwości korzystania z zablokowanych środków, pomimo tego, że doszło do umorzenia postępowania lub zaspokojenia wierzyciela.

Problemy ze sprawdzaniem danych dłużnika

Kolejną kwestią jest weryfikacja danych dłużnika w toku postępowania egzekucyjnego. Zdarzają się przypadki, gdy dochodzi do omyłkowego zajęcia rachunku bankowego osoby o identycznych danych co osoba zobowiązana, nie będącej jednak dłużnikiem.

RPO zwróciła się z prośbą do prezesa KRK o ustosunkowanie się do wskazanych wyżej problemów.

Krajowa Rada Komornicza proponuje zmiany w prawie

Odnosząc się do kwestii zajmowania rachunków bankowych „ponad potrzebę”, prezes Krajowej Rady Komorniczej w piśmie skierowanym do RPO stwierdził, że jeżeli środki na jednym rachunku wystarczają na zaspokojenie wierzytelności, egzekucja z innych jest bezprzedmiotowa. Ponadto dłużnik ma prawo skorzystać z możliwości, jakie daje art. 799 § 1 i 2 kpc. Zgodnie z treścią tego przepisu wierzyciel może w jednym wniosku wskazać kilka sposobów egzekucji przeciwko temu samemu dłużnikowi. Spośród kilku sposobów egzekucji wierzyciel powinien zastosować najmniej uciążliwy dla dłużnika. Jeżeli egzekucja z jednej części majątku dłużnika oczywiście wystarcza na zaspokojenie wierzyciela, dłużnik może żądać zawieszenia egzekucji z pozostałej części majątku.

Prezes KRK stwierdził, że „blokowanie” wszystkich rachunków bankowych nie jest wynikiem wadliwego działania komorników sądowych, lecz wynikiem sposobu formułowania wniosku o wszczęcie egzekucji i wskazania sposobów egzekucji przez wierzycieli i komornik jest nimi związany. Wynika to z niewiedzy wierzycieli co do ilości środków zgromadzonych na rachunkach bankowych dłużnika.

W związku z powyższym KRK opowiada się za przywróceniem przepisów rozporządzenia w sprawie czynności komorników, uchylonych z powodu uchylenia przepisu delegacyjnego zawartego w art. 772 kpc. Rozporządzenie to mogłoby regulować czynności techniczne, jak konieczność uchylenia zajęć, a także moment i podstawę dokonania tych czynności.